İnsanın tarım yoluyla ürün elde etme çabası başladığından buyana insanoğlu, elde ettiklerini nitelik ve nicelik yönünden daha artırmak, ucuzlatmak ve kolaylaştırmak için çabalar harcamıştır. Tarımda alet- makinalı hizmetin başladığı 18. yy. dan günümüze kadar büyük ve hızlı bir gelişme olduğu görülmüştür. Günümüzde tarım, alet ve makinasız yapılamayacak bir düzeye ulaştırılmıştır.
Ülkeler, birim alandan en fazla verim alabilmek amacıyla tekniğin bütün imkanlarından faydalanmak için büyük çaba sarfetmektedirler. Ürün artışının faydalanmasında, uygun toprak işlemenin ve iyi bir tohum yatağı hazırlanmasının rolü büyüktür. Ancak bu şartları sağlamak için tarlaya sokulan her türlü toprak işleme aleti toprağın fiziksel yapısının bozulmasına neden olmakta ve bu aletlerin aynı derinlikleri işlemesi sonucunda da, toprak profilinin bu derinliğinde pulluk tabanı denilen sert bir tabaka oluşmaktadır. Bu sert tabakanın oluşmasına sadce sürüm aletleri neden olmamaktadır. Topraktaki bazı mineraller ve oluşumlar da sert tabakanın oluşmasına neden olmaktadır. Makinaların kullanılmasıyla sert tabakanın oluşmasında toprak nemi çok önemli bir faktördür. Ağır tavda yapılan sürümler bu tabakanın daha çabuk oluşmasına neden olmaktadır. Bu tabaka sert olduğu için toprağa giren suyu pulluk tabakasının altına geçirmez. Bitki köklerinin derinlere ulaşmasını önler. Bu yüzden bu tabakanın belirli aralıklarla kırılması, kabartılması gerekir. Bu amaç için de dipkazan aletleri kullanılır.
Toprakların traktörle işlenmesi sonucu oluşan sert tabaka, genellikle 20-25 cm. derinlikte bulunmakta, bu tabakanın kalınlığı da 6-18 cm arasında değişmektedir. Ağır bünyeli topraklarda sert tabaka toprak yüzeyinden daha derinde (yaklaşık olarak 35-40 cm) teşekkül eder. Ancak orta ve hafif bünyeli topraklarda sert tabaka oluşumu, ağır bünyeli topraklara oranla daha çabuk ve daha sert olmaktadır.
Sert tabaka oluşmasının zararları
Sert tabaka oluşması toprağın gözenekliliğini azaltır. Toprak sıkıştığından bitki köklerinin gelişmesi için ihtiyaç duyulan oksijen miktarı azalır. Kökler iyi gelişemez.
Sert tabaka toprağın geçirgenliğini azaltır. Yağmur, sulama suyu şeklinde toprağa giren sular sert tabakadan geçemez, bunun sonucu olarak toprak derinliğine işleyemez. Dolayısıyla toprakta yeterince su depolanamayacağından bitkiler kurak dönemlerde ihtiyaç duydukları suyu toprakta bulamayacaklar ve sonuçta verim düşüşü kaçınılmaz olacaktır.
Bitki kökleri sert tabakayı geçemeyecekleri için yukarı veya yana doğru kıvrılarak topraktaki bitki besin maddelerinden ve mevcut toprak suyundan yeterince yararlanamayacaklardır. Tüm bunların sonucunda verimde bitki çeşidine bağlı olarak %25- 30 oranında azalma olacaktır.
Sert tabaka hangi aletlerle kırılmalıdır?
Toprakta genellikle pulluk sürümü derinliğinde oluşan sert tabakanın kırılması, yani patlatılması gerekir. Bunun için en uygun zaman da toprağın hangi derinlikte oluştuğunu ve kalınlığının kaç santimetre olduğunu bilmeliyiz ki, ona uygun bir alet seçelim. Bunun için toprak incelenir. Yapılan çalışmanın sonucuna göre;
* Sert tabaka toprak yüzeyinden 20-25 cm. derinlikte oluşmuş ise çizel aleti kullanılır.
* Sert tabaka toprak yüzeyinden 30-40 cm. derinde oluşmuş ise subsoiler (dipkazan) aleti kullanılmmalıdır.
* Sert tabaka toprak yüzeyinden 65-70 cm derinlikte oluşmuş ise riper aleti kullanılmalıdır.
Sert tabakanın kırılmasının faydaları:
Sert tabakadan dolayı ıslaklık sorunu olan yerlerde sert tabaka kırılarak geç tava gelme durumu ortadan kalkar, erken veya zamanında ekim yapılması sağlanır. Toprağın havalanması ve toprağın su tutma kapasitesi artar. Toprağın derinlerinde bulunan besin maddelerinin alınması kolaylaşır.
Beklenen faydaların olabilmesi için;
* Sert tabakanın iyice parçalanması ile bunu sağlayacak çizel, dipkazan ve riper aletlerinin çekimi için en uygun zaman toprağın kuru olmasıdır. Bu nedenle sert tabakanın kırılması yaz aylarında yapılmalıdır.
*Sert tabakanın çok iyi parçalanması için çizel veya dipkazan aletinin yırtıcı kısımları (derinliği bakımından) sert tabakanın hemen altından geçirilmelidir.
* Sert tabakayı kırmak için kullanılan aletin çok sık veya çok seyrek aralıklarla çekilmesi beklenen faydayı sağlamaz. Aletin 90X90 cm. aralıklarla çekilmesi halinde sert tabaka iyice parçalanmakta ve rantabl olmaktadır.
* Sert tabakanın kırılmasında çizel ve dipkazan kullanılması halinde 4-5 yılda bir, riper kullanılması halinde ise 8-10 yılda bir kırma işlemi yeniden yapılmalıdır.
