E-Defter

Önce XBRL(Genişletilebilir İşletme Raporlama Dili) ile bilgilerin taşınacağından mütevellit (veled:doğan, tevellüt: doğum, mütevellit:dolayı, şundan sebep) ne olduğunu bir anlayalım.

XBRL bir ticari veya finansal nitelikteki bilgi alışverişi bir yöntemdir.

Kimler özellikle XBRL kullanıyor? 
Muhasebeciler, bankalar, finansal analistler, alacaklılar, ekonomik kurum ve borsalarda XBRL kullanarak başarılı işletmelerin tüm örnekleridir.

YTKK’nın Ticari Defterler, Defter Tutma ve Envanter Başlıklı, Defter Tutma Yükümlülüğü bölümünde; 

“MADDE 64- (1) Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle malvarlığı durumunu, Türkiye Muhasebe Standartlarına ve 88 inci madde hükümleri başta olmak üzere bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir.

(2) Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür.

(3) Ticari defterler, açılış ve kapanışlarında noter tarafından onaylanır. Kapanış onayları, izleyen faaliyet döneminin altıncı ayının sonuna kadar yapılır. Şirketlerin kuruluşunda defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da onaylanabilir. Açılış onayının noter tarafından yapıldığı hâllerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak zorundadır. Türkiye Muhasebe Standartlarına göre elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulan defterlerin açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları ile bu defterlerin nasıl tutulacağı Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca bir tebliğle belirlenir.

(4) Pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterler de ticari defterlerdir.

(5) Yevmiye, defteri kebir ve envanter defteri dışında tutulacak defterler Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından bir tebliğ ile belirlenir.

II - Defterlerin tutulması

MADDE 65- (1) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça belirtilmelidir.

(2) Defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılır.

(3) Bir yazım veya kayıt, önceki içeriği belirlenemeyecek şekilde çizilemez ve değiştirilemez. Kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı anlaşılmayan değiştirmeler yasaktır.

(4) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve işlemleri saptayan belgelerin dosyalanması şeklinde veya veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilir; şu şartla ki, muhasebenin bu tutuluş biçimleri ve bu konuda uygulanan yöntemler Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun olmalıdır. Defterlerin ve gerekli diğer kayıtların elektronik ortamda tutulması durumunda, bilgilerin saklanma süresince bunlara ulaşılmasının ve bu süre içinde bunların her zaman kolaylıkla okunmasının temin edilmiş olması şarttır. Elektronik ortamda tutulma hâlinde birinci ilâ üçüncü fıkra hükümleri kıyas yoluyla uygulanır. 

Kanunun 64. maddesinin 1.fıkrasından da   anlaşılacağı üzere, ticari defterlerin IFRS  ile uyumlu TMS’ye uygun şekilde tutulacağı emredici bir hüküm niteliğindedir.. Bu suretle bilgi kullanıcılara ve üçüncü şahıslara şeffaf, adil ve tutarlı finansal bilgileri sunmak zorunda olan tüm sermeye şirketleri bu hususta, profesyonel muhasebe-denetim meslek mensuplarının seçimi ve eğitimi konusunda finansal tablolardan sorumlu yönetim kurulları-organları çalışmalarına ivedilikle başlamalıdırlar. 

64. maddenin 2. fıkrasının en önemli özelliği, mezkur kanunun gerekçe kısmında açıklanmış ve “ belge yoksa kayıtta yoktur ilkesinden hareketle ( evrak-ı müsbiteye ) , teknik gelişmelere uygun saklama ortamını sınırlayıcı olmayan, gelişmelere açık bir tarzda gösterilmiştir.  Bu bağlamda da geçtiğimiz yıllarda Maliye Bakanlığı’na VUK Mükerrer 242. madde ile “elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi verilmiştir. Aynı maddede, elektronik ortamda tutulmasına ve düzenlenmesine izin verilen defter ve belgelerde yer alması gereken bilgilerin Maliye Bakanlığı'na veya belirleyeceği gerçek veya tüzel kişilere aktarma zorunluluğu getirmeye ve bu hususlarla ilgili uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etme yetkisi de verilmiş bulunmaktadır.” Maliye Bakanlığı kanunla kendisine verilen yetkisini kullanarak 11.07.2006 tarihinde 361 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'ni yayımlamış ve uygulama esaslarını belirlemiştir.  Farklı hukuk disiplinleri arasında yapılan bu düzenlemeler  uygulamada herhangi bir sorun yaşanmaması açısından müspet bir gelişme olarak karşımızda durmaktadır. 

6762  sayılı TTK’ dan farklı olarak mezkur kanun ,tüm ticari defterlerin açılış ve kapanış tasdikine tabi olmasını buyurmuş, özellikle çift defter kullanma olasılığını ortadan kaldırmıştır. Pay defteri, karar defteri ve genel kurul karar defterlerinde sıklıkla rastlanan çift defter tutma durumu, biri kapanmadan açılan-kapanan  defterler ihtilaflarda mahkemelerin önüne farklı defterleri çıkarmakta ve hukuki süreç tıkanmaktaydı. Ayrıca  kapanış tasdiklerinin onay süresi, uygulamada zaman sıkışıklığına neden olmaması için faaliyet dönemini izleyen altıncı ayın sonuna uzatılmıştır. 

Defterlerin tutulması başlıklı 65. maddesinin 1 fıkrası, ayrıca yorumlamayı gerektirmeyecek bir şekilde defterlerin ve gerekli diğer kayıtların Türkçe’den başka bir dilde tutulamayacağı emredici niteliktedir. Maddenin ikinci fıkrası bilanço ilkelerine atıfta bulunmuş, muhasebe kayıtlarının eksiksiz doğru ve zamanında yapılmasında TMS ile özdeş olan IFRS’in  kavramsal çerçevesinde de  belirtildiği gibi finansal tablo kullanıcılarının ihtiyacını karşılayacak tam, doğru, zamanında ve düzenli kayıt prensibine uygun bir düzenleme yapmıştır. 

SONUÇ:

Belirli maddelerin niteliklerine göre 1 Temmuz 2012 ve özellikle muhasebe standartlarının uygulanması açısından 1 Ocak 2013 tarihi itibaren uygulamaya girecek Yeni TTK, ticari defterler ve bu defterlerin tutulması açısından IFRS’yi baz almıştır. Artık muhasebe kayıt ve uygulamalarının vergi usul kanunu ve vergi mevzuatına göre tutulmasından ziyade, defter ve kayıtlarda yer alan bilgilerin profesyonel muhasebe-denetim meslek mensuplarınca  IFRS’yi temel alarak hazırlaması emredici niteliktedir. Vergi verileri ve sonuçları sadece muhasebenin bir sonucu olup, amacı olmayacaktır. Yeni TTK’da  şirketlerde en önemli organ olan denetçiler ve uygulamacılar yaklaşan bu sürece uyum sağlamalıdırlar.  
 

Kaynaklar:

14 Şubat 2011 tarih, 27846 sayılı Resmi Gazete
Dr.Av. Bumin DOĞRUSÖZ (2011) “Gerekçe, Karşılaştırmalı Maddeler, Komisyon Raporları, Önergeler ve Karşılaştırmalı Tabloları ile TÜRK TİCARET KANUNU” İstanbul: İSMMMO
Uluslar arası Finans Raporlama Standartları ( IFRS/IAS) ile Uyumlu TMS,  TMSK Yayınları, 2007

 Kaynak: www.MuhasebeTR.com